Mensen met een verslaving worden nog vaak gestigmatiseerd. Ook door een deel van de hulpverleners in de verslavingszorg of bijvoorbeeld huisartsen, blijkt uit onderzoek. Stigma komt de behandeling niet ten goede. Verslavingszorginstelling Novadic-Kentron wil met de theatervoorstelling Hunker deze negatieve beeldvorming verminderen.
Tekst Kevin van den Essen en Ella Naus
De grote Engelse toneelschrijver William Shakespeare zei: ‘A fool thinks himself to be wise, but a wise man knows himself to be a fool.’ Dat deze uitspraak ook voor een deel van de hulpverleners in de verslavingszorg geldt, blijkt uit het feit dat er nog regelmatig door hen gestigmatiseerd wordt. Om dit probleem aan te pakken, werkt toneelgroep Coup Cura (zie kader), in samenwerking met Novadic-Kentron, aan de theatervoorstelling ‘Hunker’. Het stuk heeft als doel om zorgverleners inzicht te geven in hoe stigmatisering herstel kan tegengaan. Cor Verbrugge, wetenschappelijk medewerker bij Novadic-Kentron, maakt vaker theater met ervaringsdeskundigen. Hij merkt dat praten over stigma met hulpverleners niet altijd het gewenste effect heeft. ‘Tijdens de gesprekken kun je van hun gezichten aflezen dat ze zich niet altijd bewust zijn van hun eigen vooroordelen. Het is beter als zij zelf ervaren wat stigma doet met clienten, omdat het belangrijk is dat zij vanuit een positief beeld behandeld worden. Gebeurt dat niet, dan kan het de behandeling schaden’, vertelt hij.
Uit verschillende studies blijkt dat zorgverleners minder compassie voelen voor mensen met een verslaving dan voor bijvoorbeeld diabetespatiënten. Professionals zijn ook positiever over mensen in herstel dan over mensen die terugvallen. Verbrugge: ‘De hulpverlener denkt vaak te weten wat juist is en de cliënt wordt geacht dat advies op te volgen. Dit soort traditionele opvattingen zorgen ervoor dat mensen hun herstel moeilijker kunnen inzetten.’ Dit komt ook naar voren in een van de onderzoeken: negatief gedrag van behandelaars heeft een slechte invloed op het zelfvertrouwen van cliënten. Studenten krijgen tijdens hun opleiding onvoldoende mee dat verslaving te behandelen is. ‘Als iemand met reuma of suikerziekte in een instabiele fase zit, hebben we met die mensen te doen en willen we graag helpen. Bij een verslavingsterugval is dit vaak niet zo.’
Goede research
Toneelgroep Coup Cura had al langer de wens om iets met het thema verslaving te doen, omdat de leden er in hun eigen omgeving ervaring mee hebben. ‘We moesten eerst kijken of we iemand konden vinden die mee wilde werken’, vertelt regisseur Eefje Suijkerbuijk. ‘We namen contact op met Novadic-Kentron en zij verwezen ons door naar Cor. Hij bleek ambitieus en was zelf naar manieren aan het zoeken om het theater voor dit soort issues te gebruiken.’ Suijkerbuijk vindt dat goede research belangrijk is om de plank niet mis te slaan. ‘Wij weten zelf niet hoe het is om verslaafd te zijn. Daarom moeten we ons goed verdiepen in en gesprekken aangaan met mensen in herstel, hun familie en hulpverleners. Het is belangrijk dat de boodschap goed overkomt.’ Coup Cura vond het niet makkelijk om de verschillende stigma’s in kaart te brengen. ‘Hulpverleners praten er niet graag over. Op de man af vragen waarom ze stigmatiseren, is heel lastig. Het is makkelijker om te vragen: ‘Herken je dit in je omgeving?’ Op die manier vertellen ze opener over vooroordelen die leven bij henzelf en collega’s.’ Hulpverleners de les lezen of veroordelen heeft geen zin, vindt de regisseur. Maar het stuk mag best confronterend zijn. ‘Het zou fijn zijn als ze zichzelf herkennen op het podium en meer begrip krijgen voor de gevoelens van iemand die verslaafd is.’
Verbrugge is het daarmee eens: ‘De voorstelling moet mooi zijn, maar het is ook de bedoeling dat hulpverleners kritisch naar zichzelf en hun manier van werken gaan kijken.’
Coup Cura geeft een eigen artistieke invulling aan het stuk. ‘Zij weten veel beter wat wel en niet werkt. Onze enige wens was dat ze een ervaringsdeskundige bij de voorstelling betrekken.’
De groep werkt daarom samen met Wim Reijnen. ‘Ik vind het heel tof dat hij ons tijdens de productie extra scherp kan houden. Zo kan hij het bijvoorbeeld aangeven als een onderdeel van het stuk niet klopt met de waarheid’, zegt Suijkerbuijk. Reijnen is er niet alleen voor advies, hij begeleidt de acteurs met zijn gitaar ook muzikaal op het podium.
Positief beïnvloeden
Verbrugge hoopt dat er zo veel mogelijk mensen te bereiken met de voorstelling. ‘We willen het nieuwe jaar beginnen met een destigmatiserende boodschap. Het personeel wordt van harte uitgenodigd om te komen kijken en een aantal relaties mee te nemen’, zegt Verbrugge. Het succes wordt gemeten aan de hand van het aantal mensen dat naar de voorstelling komt, de media-aandacht en de reacties op de voorstelling. Wat is het gewenste resultaat? ‘We maken deze voorstellingen om een dialoog op gang te brengen. Ik hoop dat het onderwerp bespreekbaar wordt’, vertelt Suijkerbuijk.
Dat is ook de wens van Verbrugge: ‘Het doel is om het stigma aan te pakken en de heersende beeldvorming positief te beïnvloeden. Zo moeten mensen bijvoorbeeld inzien dat een terugval geen mislukking is. Destigmatisering begint als de gedachtegang bij zorgverleners werkelijk verandert en mensen met een verslaving open en zonder vooroordelen over hun aandoening kunnen praten.’
Voor meer informatie: houd morgen onze Facebookpagina in de gaten en win kaarten!
04/01/2018
LEES MEER...